دست های مدیون ...

چرا نماز حائض قضا ندارد اما روزه اش قضا دارد؟
برخی از موضوعات در دین وجود دارند که تعبّدی بوده و قیاس و استدلال عقلی در آنها، جایگاه چندانی ندارند. مسئله مورد پرسش نیز از جمله آنها است.
این مسئله در روایتی نیز بیان شده است. ابو حنیفه نُعمان بن ثابت[1] گوید: در مِنى پیش سرتراشى رفتم تا سرم را بتراشد، از او سه چیز آموختم که از آنها اطلاع نداشتم، به او گفتم تو غلامى یا آزاد؟ گفت: غلام هستم. پرسیدم غلام چه کسی هستى؟ گفت جعفر بن محمد علوى(ع). گفتم: ایشان در این‌ شهر هستند؟ گفت: بله. رفتم و اجازه خواستم، اما اجازه‌ام نداد و تعدادی از مردم کوفه آمدند و اجازه خواستند به آنها اجازه داد، من هم با آنها وارد شدم. وقتى خدمت آن‌جناب رسیدم گفتم: ای فرزند رسول خدا! اگر به اهل کوفه پیغام دهى و آنها را از دشنام دادن به اصحاب محمد(ص) باز دارى خوب است، من بیش از ده هزار نفر را در کوفه دیده‌ام که اصحاب را دشنام می‌دهند.
امام صادق(ع) فرمود: «از من نمی‌پذیرند».
گفتم: چه کسى از تو نمی‌پذیرد با این‌که شما پسر پیامبر هستید؟
امام(ع): «تو خودت از کسانى هستى که حرف مرا نمی‌پذیرى بدون اجازه من وارد خانه‌ام شدى و بی‌اجازه نشستى و بر خلاف اعتقاد من حرف زدى. شنیده‌ام که تو در دین قیاس می‌کنى».
گفتم: بله.
امام(ع): «واى بر تو ای نعمان! اولین کسى که قیاس کرد ابلیس بود هنگام امر به سجده براى آدم گفت: مرا از آتش و او را از گل آفریدى[2] حالا بگو ببینم کدام بزرگ‌تر است از این دو، قتل یا زنا»؟
گفتم: قتل.
امام(ع): «براى قتل، دو شاهد لازم داشته ولى در زنا چهار شاهد. آیا می‌توان مقایسه کرد»؟
گفتم: نه.
امام(ع): «از این دو کدام‌یک آلوده‌تر است ادرار یا منى»؟
گفتم: ادرار.
امام(ع): «چرا خداوند در ادرار وضو را لازم دانسته، ولى در مَنى غسل باید کند آیا می‌توان قیاس کرد»؟
گفتم: نه.
امام(ع): «کدام‌یک اهمیت بیشتر دارد نماز یا روزه»؟
گفتم: نماز.
امام(ع): «پس چرا براى زن حائض لازم است روزه را قضا کند ولى نماز را قضا نمی‌کند آیا می‌توان مقایسه کرد»؟
گفتم نه.
امام(ع): «کدام‌یک از این دو ضعیف‌تر هستند زن یا مرد»؟
گفتم: زن.
امام(ع): «پس چرا در ارث خداوند به مرد دو سهم و به زن یک سهم داده آیا می‌توان قیاس کرد»؟
گفتم: نه.
امام(ع): «چرا خداوند در مورد کسى که ده درهم بدزدد حکم به قطع دست او نموده، اما اگر شخصى دست دیگرى را قطع نماید باید دیه آن که پنج هزار درهم است بپردازد می‌توان اینها را قیاس کرد»؟
گفتم: نه.
امام(ع): «شنیده‌ام تو یک آیه از قرآن را تفسیر نموده‌اى به غذاى پاک و آب سرد در روز گرم [و آن آیه شریفه این است]: سپس در آن روز (همه شما) از نعمت‌هایى که داشته‌اید بازپرسى خواهید شد[3]».
گفتم: درست است.
امام(ع): «اگر کسى تو را دعوت کند و غذاى پاک و خوبى برایت بیاورد و آب سرد و گوارایى به تو بیاشامد بعد منّت بگذارد بر تو همین‌طور که این آیه را تفسیر می‌کنى آیا می‌گویى چه نوع آدمى است»؟
گفتم: من او را بخیل می‌دانم.
امام(ع): «آیا خداوند بخل می‌ورزد»؟
گفتم: پس نعیم در این آیه چیست؟
امام(ع): «دوستى با ما خانواده پیامبر(ص)».[4]
البته این منافات ندارد که برخی از حکمت‌ها(علت ناقصه) در کلام معصومان بیان شده باشد، همچنان‌که در مورد پرسش نیز آمده است که با توجه به این‌که ایام عادت در هر ماه تکرار می‌شود؛ از این جهت نماز در هر ماه ترک می‌شود و پس از آن علاوه بر نمازهای یومیه هر روز، باید قضای آن چند روز را نیز بر آن بیفزاید و این موجب مشقت و زحمت است؛ از این جهت قضای نماز برداشته شده است، امّا روزه در طول سال فقط در یک ماه ترک می‌شود و قضای آن مشقت مضاعفی ندارد، پس باید قضا کند.
مرحوم صدوق در علل الشرایع می‌گوید: اگر سؤال شود: پس چرا وقتى زن از حیض پاک شد روزه‏اش را باید قضا کند، ولى نمازش قضا ندارد؟
در جواب گفته مى‏‌شود: این حکم علّت‏هاى بسیار دارد، از جمله آن:
۱. روزه مانع نمى‏‌شود از این‌که زن خدمت خود و شوهر نموده، خانه‌‏اش را اصلاح کرده، به امور خود پرداخته و مشغول فراهم کردن معیشت باشد، ولى نماز از تمام این امور ممانعت مى‌‏کند؛ زیرا نماز در روز و شب چند مرتبه تکرار مى‌‏شود؛ لذا به ملاحظه اشتغالاتى که براى زن هست قضای نمازها بر او بسیار مشکل است، در حالى‌که روزه این‌طور نیست.
۲. در نماز رنج و مشقّت و پرداختن به ارکان نماز مى‏‌باشد و حال آن‌که روزه این‌گونه نیست، بلکه مجرد ترک طعام و شراب بوده و اصلاً پرداختن به ارکان در آن وجود ندارد.
۳. هیچ وقتى فرا نمى‏‌رسد، مگر آن‌که در آن نمازى جدید واجب مى‌‏گردد، چه در روز و چه در شب و حال آن‌که روزه چنین نیست؛ زیرا هر روزى که فرا مى‌‏رسد این‌طور نیست که روزه‌‏اش واجب باشد، ولى در نماز هر وقتى که حادث گردد نماز در آن وقت واجب مى‌‏باشد.[5]

[1]. ر.ک: «گرایش کلامی فرقه حنفیه»، سؤال 28013.
[2]. اعراف، 12: «خَلَقْتَنِی مِنْ نَارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ».
[3]. تکاثر، 8: «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ».
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ‏10، ص 220 - 221، مؤسسة الوفاء بیروت، 1404ق.
[5]. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ‏1، ص 271، داورى‏، قم، چاپ اول‏، ۱۳۸۵ش.

پاداش روزه داری

خداوند متعال برای روزه داران امت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پاداشهایی را در نظر گرفته است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
«عطِیت اُمَّتی فِی شَهرِ رَمضانَ خَمْساً لَمْ یعْطِهِنَّ اُمّةُ نَبِی قَبْلی أمَّا الواحِدَةُ: فَاِذا کانَ أوّلُ لَیلَةٍ مِنْ شَهرِ رَمَضانَ نَظَرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ إلَیهِم وَمَن نَظَرَ اللهُ إلَیهِ لَمْ یعَذِّبْهُ أبَداً وَأمَّا الثّانِیةُ: فَإنَّ خُلوفَ أفْواهِهِمْ حینَ یمْسُونَ عِنْدَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ أطیبُ مِنْ ریحِ المِسْکِ وَأمَّا الثّالِثَةُ فإنَّ المَلائِکَةَ یستَغْفِرونَ لَهُم فِی لَیلِهِم وَنَهَارِهِم وَأمّا الرّابِعَةُ فإنَّ اللهَ عَزَوَجَلَّ یأمُرُ جَنَّتَهُ اَنْ اسْتَغْفِری وَ تَزَینی لِعِبادی فَیوشَکَ اَنْ یذْهَبَ بِهِمْ نَصبُ الدُّنْیا وَ اَذاها وَ یصیرُوا اِلی جَنَّتی وَکِرامَتی وَأمَّا الْخامِسَةُ فَإذا کانَ آخِرُ لَیلَةٍ غَفَرَ لَهُمْ جَمیعاً فَقَالَ رَجُلٌ فی لَیلَةِ القَدْرِ یا رَسولَ اللهِ؟ فَقالَ: ألَمْ‌تر إلَی العُمّالِ إذا فَرِغُوا مِنْ أعْمالِهِمْ وُفُّّوا؛» (1)
«به امت من در ماه رمضان پنج چیز داده شده که به امت هیچ پیغمبری پیش از من داده نشده است.

[1]محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 ق، ج96، ص367.

اول: هرگاه شب اول ماه رمضان فرا رسد خداوند به سوی آنان نظر می‌کند و کسی که خدا به او نظر کرده هرگز او را عذاب نمی‌کند.

دوم: بوی بد دهان آنان به هنگام غروب در نزد خدا خوشبوتر از بوی مشک است.

سوم: ملائکه برای ایشان در شب و روز استغفار می‌کنند.

چهارم: خداوند بلند مرتبه به بهشتِ خویش امر می‌کند که برای بندگان من استغفار نموده و خود را برای آنان تزیین کن. پس چه نزدیک است که سختیها و اذیتهای دنیا، آنها را [در خود فرو‍] ببرد و به سوی بهشت من و کرامت من بروند.

پنجم: هرگاه شب آخر فرا رسد، خداوند همة آنان را می‌آمرزد.
مردی گفت: یا رسول الله [آیا] در شب قدر [این گونه می‌شود؟] پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: [خیر] مگر ندیده‌ای که کارگران هر گاه کارشان تمام شود، مزد به آنها می‌دهند؟»

دعای روز اول ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهمَّ اجعل صِیامی فیهِ صِیامَ الصائِمین، وَ قِیامی فیهِ قِیامَ القائِمین، وَ نَبِّهنی فیهِ عَن نَومَةِ الغافِلین، وَ هَب لی جُرمی فیهِ یا اِلهَ العالَمین، وَاعفُ عَنّی یا عافِیاً عَنِ المُجرِمین.

خدایا روزه مرا در این روز مانند روزه داران حقیقی که مقبول توست قرار بده، و اقامه نمازم را مانند نمازگزاران واقعی مقرر فرما، و مرا از خواب غافلان “از یاد تو ” هوشیار و بیدار ساز و هم در این روز جرم و گناهم را ببخش ای خدای عالمیان و از زشتی هایم عفو فرما ای عفو کننده از گناهکاران.

اعمال روز اول

1ـ غسل کند.

2ـ خود را با گلاب خوشبو سازد.

3ـ دو رکعت نماز بگزارد و در رکعت اوّل سوره حمد و سوره انّا فتحنا و در رکعت دوم حمد و هر سوره اى که خواست، بخواند. در روایتى آمده است هر کس این نماز را بخواند خداوند بدى ها را در آن سال از وى دفع کند و تا سال آینده در پناه حمایت خدا باشد.

4ـ دو رکعت نماز اوّل ماه را بجا آورد و صدقه بپردازد.

5ـ بعد از طلوع فجر این دعا را بخواند:
اَللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ، وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنا صِیامَهُ، وَاَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرآنَ، هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّنات مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ، اَللّهُمَّ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ، وَتَقَبَّلْهُ مِنّا، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا، وَسَلِّمْهُ لَنا فى یُسْر مِنْکَ وَعافِیَة، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.

اعمال شب اول رمضان
برای شب اول ماه چند عمل ذکر شده است؛
1-به سراغ رؤیت هلال برود که بعضی آن را واجب (کفایی) دانسته اند.
2-وقتی هلال را رؤیت کرد،طبق روایتی از امام صادق (علیه السلام)رو ب قبله نماید و دست ها را به هلال کند و بگوئید:
ربی وربک الله رب العالمین، اللهم اهله علینا بالامن والایمان،والسلامة والاسلام والمسارعة الی ما تحب وترضی،اللهم بارک لنا فی شهرنا هذا،وارزقنا خیره وعونه،واصرف عنا ضره وشره و بلايه وفتنته.
3-غسل شب اول ماه طبق بعضی از رویات مستحب است.
4-در شب اول ماه امام حسین(علیه السلام)را زیارت کند،تا گناهانش بخشوده شود.
5-از شب اول ماه،شروع به خواندن هزار رکعت نماز ماه رمضان نمائید،که شرح آن در مفاتیح آمده.
6-دو رکعت نماز بخواند که در هر رکعت سوره حمد و سوره انعام را بخوانید واز خدا بخواهید تا امور وی را کفایت کند واز آنچه که می ترسد و از بیماریها اورا حفظ نماید.
8-این دعا را بخواند که در اعمال شب آخر ماه شعبان نیز آمده است؛اللهم ان هذا الشهر المبارک…
9-نماز شب اول رمضان :چهار رکعت نماز؛در هر رکعت بعد از حمد پانزده مرتبه سوره توحید.

و اعمال دیگری که به کتاب دیگری که به کتاب شریف مفاتیح الجنان ارجاع داده میشود.

اعمال سحر های ماه مبارک رمضان

در اعمال سحرهاى ماه مبارک رمضان امورى مستحب است:
1 خوردن سحرى; که در روایتى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده است که خوردن سحرى را ترک نکنید; هرچند یک عدد خرما باشد.

در روایت دیگرى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: فرشتگان براى کسانى که در سحرها، طلب آمرزش مى کنند و سحرى مى خورند، استغفار مى کنند.

2 خواندن سوره «إنّا أنزلناه» به هنگام خوردن سحرى; در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که هر مؤمنى، در وقت افطار و خوردن سحرى، این سوره را بخواند، در میان این دو وقت ثواب شهیدان را دارد.

3 خواندن دعاى سحر
4 دعاى ابوحمزه ثمالى

دعاى ابوحمزه ثمالى که در سحرگاهان ماه رمضان خوانده مى شود، از مضامین و محتواى بسیار بلندى برخوردار است که اگر کسى اندکى آمادگى روحى داشته باشد و با توجّه، این دعا را بخواند، به یقین در عمق وجودش نورانیّت خاصّى وارد مى شود و در دل و جانش انقلابى ایجاد مى کند.

دعاى ابوحمزه ثمالى علاوه بر آن که یک دوره درس خداشناسى را در بر دارد، راه و رسم بندگى و طریق انابه و توبه و بازگشت به پروردگار را به ما مى آموزد.

اعمال مشترک ماه مبارک رمضان

آن چند امر است:

1: افطار است و مستحب است که بعد از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعى منتظر و باشند

2⃣: آنکه افطار کند با چیز پاکیزه از حرام و شبهات و بهتر آن است که به خرماى حلال افطار کند تا ثواب نمازش چهار صد برابر گردد و به خرما و آب و به رطب و به لبن و به حلوا و به نبات و به آب گرم به هر کدام که افطار کند نیز خوب است .

3: آنکه در وقت افطار دعاهاى وارده آن را بخواند از جمله آنکه بگوید:

اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ تا خدا عطا کند به و ثواب هر کسى را که در این روز روزه داشته و اگر دعاى اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِیمِ
را که سید و کفعمى روایت کرده ‏اند خواند فضیلت بسیار یابد و روایت شده که: حضرت امیر المؤمنین علیه السلام هر گاه می‏خواست افطار کند مىیگفت:
بسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَى رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ‏] مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ

4: در لقمه اول بگوید بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ اغْفِرْ لِی
تا خدا او را بیامرزد (و در خبر است که: در آخر هر روز از روزهاى ماه رمضان خدا هزار هزار کس را از آتش جهنم
زاد مىیکند پس از حق تعالى بخواه که تو را یکى از آنها قرار دهد)

5: در وقت افطار سوره قدر بخواند.

6: در وقت افطار تصدق کند. وافطار دهد روزه داران را اگر چه به چند دانه خرما یا شربتى آب باشد
واز حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت است که: کسى که افطار دهد روزه دارى را از براى او خواهد بود مثل اجر آن روزه دار بدون آنکه از اجر او چیزى کم شود و هم از براى او خواهد بود مثل آن عمل نیکویى که بجا آورد آن افطار کننده به قوه آن طعام) (و آیت الله علامه حلى در رساله سعدیه از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: هر مؤمنى که اطعام کند مؤمنى را لقمه‏اى در ماه رمضان بنویسد حق تعالى براى او اجر کسى که سى بنده مؤمن آزاد کرده باشد و از براى او باشد نزد حق تعالى یک دعاى مستجاب.

7: در هر شب خواندن هزار مرتبه إنا أنزلناه وارد است

8: در هر شب صد مرتبه حٰم دخان را بخواند اگر میسر شود.

9: سید روایت کرده که: هر که این دعا را بخواند در هر شب ماه رمضان آمرزیده شود گناهان چهل سال او اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَى عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی َعامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ وَ اغْفِرْ لِی تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یَا رَحْمَانُ یَا عَلامُ.

01: در هر شب بخواند بعد از مغرب دعاى حج را
ه
11: بخواند در هر شب از ماه رمضان دعای افتتاح را